Gearrbheathaisnéis:

Is taibheoir rince í Róisín Whelan a rugadh i gCeatharlach. I measc na saothar cóiréagrafaíochta is déanaí dá cuid tá In The End, We Begin (scannán), rud a choimisiúnaigh an rinceoir de chuid Féile Dhamhsa an Chóiréagrafaí Éireannaigh / John Scott. Tá Róisín i gceannas ar thionscal forbartha pobail ar scála mór in éineacht le hIonad VISUAL, Ceatharlach a bhfuil sé mar aidhm aige seisiúin ghluaiseachta a chur ar fáil i dtithe daoine atá os cionn 65 bliain d’aois, chun iarmhairtí an aonraithe a chomhrac. Bronnadh an chéad Ghradam Propel ar Róisín. Is clár forbartha ealaíontóra agus meantóireachta é seo a bheidh ar siúl ar feadh trí bliana agus atá á maoiniú ag the Strollers Network, an cuibhreannas Ionad Ealaíon is mó in Éirinn. Is ball de Stiúideo Oscailte Ceoldrámaíochta Thuaisceart Éireann í, agus beidh sí ina Cóiréagrafaí atá ag Teacht chun Cinn sa séasúr 21/22. Ba í Róisín an chéad duine ar bronnadh Cónaitheacht Léiriú Rince LD uirthi in 2021. I measc na ngradam agus na dtréimhsí cónaitheachta eile dá cuid tá an Cónaitheacht Gníomhaí Chúl Stáitse Amharclannaíochta 2020 & 2021, Gradam Cónaitheachta Réigiúnaí de chuid Dhamhsa Éireann 2020 agus 2021, an Gradam Cóiréagrafaí atá ag Teacht chun Cinn de chuid Bhailé Éireann,  Dámhachtain Sparánachta Damhsa de chuid na Comhairle Ealaíon 2020 agus 2021, agus Gradam Comhaltachta de chuid Dhamhsa Thiobraid Árann 2020. Tá Baitsiléir Taibhealaíona agus Máistreacht sa Taibhiú (Pas le Gradam) ón Northern School of Contemporary Dance (Scoil an Tuaiscirt um Dhamhsa Comhaimseartha) ag Róisín. Tá cuid mhór léiriúchán déanta aici leis an gCompántas Damhsa Black Box (an Danmhairg) agus New Adventures (RA) de chuid Matthew Bourne a bhfuil duaiseanna buaite aige. Bíonn Róisín ag damhsa in Éirinn agus sa RA ar stáitse agus ar an scáileán go fóill agus múineann sí go proifisiúnta do chompántais rince éagsúla.

Cruthaíonn Róisín Whelan Dance saothair atá fíor-dheacair ó thaobh na fisiciúlachta agus na teicniúlachta de, a mbaineann scéalta láidre leo agus atá inrochtana beag beann ar aois, inscne nó cúlra socheacnamaíoch. Áirítear ar na saothair a cuireadh i gcrích le gairid ná an chéad léiriú de Man Down ag Ionad VISUAL, Ceatharlach agus an Amharclann Cúl Stáitse, an Longfort. Fuair an tionscadal seo maoiniú trí Dhámhachtain Tionscadail de chuid na Comhairle Ealaíon. Man Down (Scannán) 2021, maoinithe ag an gCónaitheacht Léiriú Damhsa LD, an Gradam Tosú le Chéile de chuid Bhanc na hÉireann, i gcomhpháirt le Business to Arts. Níos moille i mbliana, cruthóidh R.W.D clár nua do dhaoine óga a bhfuil Damhsa Thiobraid Árann á choimisiúnú agus Coimisiúnú Léiriúcháin ó Mhoil Chruthaitheachta Chomhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath

Cad a rinne tú leis na Dámhachtainí a fuair tú ón gComhairle Ealaíon?

Tar éis dom roinnt dámhachtainí a fháil, tá mé ar bís a bheith in ann taighde a dhéanamh agus céimeanna de mo chuid saothair a fhorbairt. Bronnadh Dámhachtain Tionscadail (2022) orm, rud a chur ar mo chumas mo chéad scannán lánfhada a léiriú. Ba é sin Man Down ag Ionad VISUAL, Ceatharlach agus an Amharclann Cúl Stáitse, an Longfort.

Mar gheall ar na Dámhachtainí Sparánachta Damhsa (2021, 2020), d’oibrigh mé ar dhá thionscadal.

The Galaxy Of Occupations (2020) - modhanna nua a fhorbairt chun saothair a chruthú do dhaoine óga trí mheantóireacht de chuid Jon Beney (Meantóir RA). Mar gheall ar mheantóireacht Jon, bhí mé in ann smaoineamh trí mheon an pháiste agus bealaí nua chun saothair atá spreagúil agus oiriúnach do dhaoine óga idir 7 agus 11 bhliain d’aois a fhiosrú. Bronnadh coimisiúin léiriúcháin de chuid Chomhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath agus Damhsa Thiobraid Árann dá bharr, coimisiúin a lig dom an seó a fhorbairt tuilleadh agus é a chur i láthair i leabharlanna, scoileanna agus spásanna eile faoin aer.

Hidden Figures (2021) – bhí an-suim agam taighde a dhéanamh ar conas scannánaíocht a úsáid mar mheán in léiriú beo. Bhí fonn orm cumais faoi cheilt na mban a fhiosrú trí obair a dhéanamh le ceathrar taibheoirí mná iontach agus déantóir scannán chun iniúchadh a dhéanamh ar conas is féidir linn léiriúchán damhsa agus an scannánaíocht a thabhairt le chéile gan stró ar an stáitse. Chuireamar roinnt smaointe trí chéile agus meascán mearaí idir tástáil agus earráid ab ea é. Mar sin féin, thug sé an deis dom scileanna nua a fhorbairt i réimsí éagsúla.

Cén chaoi a ndeachaigh tacaíocht ón gComhairle Ealaíon i bhfeidhm ortsa mar ealaíontóir agus ar do ghairm bheatha?

Thug sé an deis dom borradh a chur faoi mo ghairm bheatha agus na céimeanna riachtanacha a thógáil chun mo chuid saothair a léiriú mar chóiréagrafaí.

Agus mé ag tosú amach mar chóiréagrafaí, an t-aon rud a theastaigh uaim thar rud ar bith eile ná am. Bhí sé de dhíth orm chun m’fhoclóir cóiréagrafaíochta a fiosrú agus mo ghuth féin a aimsiú mar dhéantóir. Tá an Chomhairle Ealaíon tar éis tacaíocht chur ar fáil dom trí dhámhachtainí sparánachta agus forbartha gairmiúla. Chuir siad seo ar mo chumas an obair seo a dhéanamh agus dúshlán a thabhairt dom féin oibriú le healaíontóirí agus meantóirí eile. Murach na dámhachtainí seo, ní bheadh an méid sin indéanta.

Maidir leis na dámhachtainí léiriúcháin, bhí deis iontach agam oibriú le foireann mhór chruthaitheach; cumadóir, dearthóir seit, dearthóir feistis, dearthóir soilse, léiritheoir, agus mórán eile nach iad. Toisc gur bhuaigh mé dámhachtainí go léir na Comhairle Ealaíon de réir a chéile mar chéimeanna aistir nó dréimire, cuireadh tacaíocht ar fáil dom i ngach uile chéim de mo ghairm bheatha agus chuaigh mé go muiníneach trí na céimeanna éagsúla a bhaineann le saothar nua a chruthú.

Conas a dhéanfá cur síos ar do phróiseas cruthaitheacha?

Déarfainn go bhfuil go leor rudaí éagsúla i gceist leis, ach oibrím trí chomhoibriú den chuid is mó. Oibrím le m’fhoireann chruthaitheach cumadóirí, dearthóirí seit agus soilse chun an nasc foirfe gluaiseachta le gach foirm ealaíne a aimsiú. Téann ceann amháin acu i bhfeidhm ar an gceann eile agus ligeann sé dó a bheith faoi bhláth. Tá ionchur agus saineolas na foirne cruthaithí atá agam fíorthábhacht. Bíonn an ealaíon níos suimiúla agus níos bríomhaire mar gheall ar an meas atá agam ar an saineolas seo.

Bíonn cúrsaí craiceáilte nuair a bhím sa stiúideo le rinceoirí. Bímid i gcónaí ag léim ó thascanna cóiréagrafaíochta go gluaiseacht a chruthaigh mise a fhoghlaim, go húsáid a bhaint as an bhfilíocht, teanga, téacs agus go leor comhairimh chun an ghluaiseacht a dhéanamh níos suimiúla agus níos casta. Is iad na rinceoirí croí an tsaothair agus mar sin, tá sé tábhachtach go bhfuil an spás spraíúil, oscailte agus fáilteach. Déanaimid iarracht timpeallacht chlainne a chruthú ionas go mbraitheann gach duine compordach chun smaointe a chur in iúl agus dul chun cinn a dhéanamh.

Is breá liom dúshlán a thabhairt dom féin sa phróiseas cruthaitheacha le téamaí agus smaointe cruthaitheacha a thosaíonn mar smaoineamh simplí amháin agus gur féidir liom iad a leathnú de réir mar a théann an próiseas chun cinn.

Céard é, dar leat, an dúshlán is mó atá agat mar ealaíontóir?

Caithfidh mé a rá gurb é an damhsa a chur i láthair ar bhealach intuigthe an dúshlán is mó atá romham. Mar ealaíontóir, ní gá dom a rá go mbím ag iarraidh mo chleachtas féin a leathnú i gcónaí, ach tá sé fíorthábhachtach agam go mbaintear taitneamh as an méid a chruthaím agus go bhfuil sé inrochtana do gach lucht féachana. Go mbeadh tuiscint ar leith ag gach éinne ar ghné den shaothar, agus go mbeadh sé intuigthe i ngach áit.

Agus muid go léir ag brath ar roinnt foirmeacha ealaíon chun bealach le héalú ó chúrsaí oibre a chur ar fáil dúinn, tá sé mar aidhm agam an damhsa a bhunú mar bealach le héalú ó chúrsaí an tsaoil do dhaoine, díreach mar atá an scannánaíocht, an teilifís agus an litríocht. Tá fonn orm teorainneacha gluaiseachta mar fhoirm ealaíne a shárú agus saothar taitneamhach agus ábhartha a chruthú do lucht féachana.

Tá deacrachtaí ar leith i gceist nuair atá saothar insinte á chruthú agat, agus oibrímse sa seánra sin. Tá sé tábhachtach agam gur féidir leis an lucht féachana an scéal agus an méid atá ag tarlú ar stáitse a thuiscint, agus is an-dúshlán é seo domsa mar chóiréagrafaí toisc go ndéantar gach cinneadh cóiréagrafaíochta de réir conas a chabhraíonn na torthaí seo le príomhthéama an scéil a chur in iúl agus aird an lucht féachana a threorú sa bhealach ceart.

Cad í an chomhairle ab fhearr a cuireadh ort nuair a bhí tú ag teacht chun cinn mar ealaíontóir?

Ná bíodh drogall ort ceisteanna a chur.

Thuig mé nuair a thosaigh mé ag cruthú go raibh tuiscint agam ar an méid a bhí uaim, ach níor thuig mé conas is féidir liom é sin a bhaint amach. Bhí eagla orm go mbeadh an chuma orm nár thuig mé cad a bhí á dhéanamh agam nó gur chuir mé ceist ar an duine mícheart. Ba í an chomhairle ab fhearr a cuireadh orm ná do chuid ama a chaitheamh le daoine a bhfuil muinín agat iontu agus a bhfuil meas agat ar a gcuid tuairimí. Agus an méid seo déanta agat, cuir ceisteanna orthu, cuir pé ceist a thagann isteach i d’intinn orthu, is cuma cé chomh bheag nó mór. Bíonn daoine lán-sásta cabhair a thabhairt agus beidh siad ar bís pé ceisteanna atá agat a fhreagairt más féidir leo.

Cad é an duine/rud faoi leith a chuaigh i bhfeidhm is mó ar do chleachtas?

Tar éis dom comhoibriú le Matthew Bourne, déarfainn gurb eisean agus a chuid saothair na rudaí is mó a chuaigh i bhfeidhm orm. Agus mé ag obair le Matthew, thuig mé an luach a bhaineann le saothar insinte agus an ceangal a aimsíonn an lucht féachana ann. Tá gné rannpháirtíochta láidir ag an gcompántas agus táim ag iarraidh díriú isteach ar an méid seo a chruthú taobh le mo chuid saothair féin. Ba bhreá liom amharclannaíocht, ceolmhaireacht agus scála an tsaothair a chruthaíonn sé, agus is foinse inspioráide é domsa agus mé ag iarraidh gairm bheatha a bhaint amach mar chóiréagrafaí.

Cad a dhéanfaidh tú anois?

Tá lúcháir orm a bheith i mbun saothair nua a chumadh do dhaoine óga darb ainm ‘The Galaxy of Occupations’ tar éis do Dhamhsa Thiobraid Árann agus Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath é a choimisiúnú. Leanfaidh mé ar aghaidh ag obair le Ballet Ireland (Bailé Éireann) mar an cóiréagrafaí atá ag teacht chun cinn dá gcuid, agus rachaidh mé i mbun cónaitheachta le Shawbrook i mbliana chun obair a dhéanamh ar An Fear Bréige, saothar nua atá dírithe ar theaghlaigh. Cuirfidh mé isteach ar mhaoiniú chun mo shaothar lánfhada Man Down a thabhairt ar camchuairt agus chun tionscal rince ar scála mór Doorstep Dances a fhorbairt in éineacht le hIonad VISUAL, Ceatharlach.

Róisín Whelan Dance: Cuntais mheáin shóisialta

Facebook https://www.facebook.com/RoisinWhelanDance

Instagram https://www.instagram.com/roisin_whelan_dance/