Photo: Bríd O’Donovan
Scríobhann Doireann Ní Ghríofa prós agus filíocht, i nGaeilge agus i mBéarla. Fuair an leabhar is déanaí uaithi ‘Lies’, Leabhar na Bliana in The Irish Times agus The Irish Independent. Déantar cíoradh sa leabhar ar leathscór bliain dá cuid dánta Gaeilge atá á n-aistriú. I measc na ngradam a fuair sí de bharr a cuid scríbhneoireachta bhí Comhaltacht Liteartha Lanann (SAM, 2018), Comhaltacht Seamus Heaney (Ollscoil na Banríona, 2018), Duais Ostana (An Iodáil, 2018), agus Duais Rooney do Litríocht Éireannach (Coláiste na Tríonóide, 2016), agus gradaim nach iad. ‘A Ghost in the Throat’ – meascán saothair ina bhfuil uathfhicsean, scoláireacht, aistriúchán liteartha, agus mearchuimhne – an chéad leabhar próis ag Doireann (Tramp Press, 2020).
Cén dúshlán ba mhó a bhí romhat nuair a bhí tú ag obair ar do chnuasach nua, Lies?
Is bailiúchán dánta é ‘Lies’ a foilsíodh i nGaeilge thar bhlianta fada, agus a d’aistrigh mé go Béarla freisin. An dúshlán ba mhó a bhí romham leis an leabhar seo ná an cur is cúiteamh maidir leis an teannas sin idir leaganacha éagsúla díom féin. Fuair mé amach i bhformhór cásanna go raibh an leagan is nuaí díom féin ar a mhíle dícheall ag iarraidh labhairt os cionn leaganacha roimhe seo díom a chum na dánta ar dtús báire, agus i roinnt cásanna bhí sí ag iarraidh iad a scriosadh ar fad. Bhí gealt marfóra ag rith tríd na dánta go fiáin le scian ina glac aici, agus b’éigean domsa rith léi agus seasamh ina coinne araon. Is ceird shaoithiúil ann féin é an t-aistriúchán ar ndóigh, agus tá urchóid éigin ag baint le bheith ag aistriú do shaothair féin – cosúil le cluiche parlúis, le troid scine ar meisce, nó cosúil le leagan casta de “dúirt bean liom go ndúirt bean léi.” Ach ní mar a shíltear a bítear i gcónaí.
Conas a dhéanfá cur síos ar do ghnáthamh laethúil scríbhneoireachta?
Táim ag críochnú leabhar darb ainm ‘A Ghost in the Throat,’ i láthair na huaire, agus bhí difríocht mhór ag baint leis an obair a bhain leis an leabhar seo a scríobh le hais aon leabhar eile a scríobh mé go dtí seo. Tóg lá den tseachtain mar shampla, bíonn trí huaire an chloig agam sula gcaithfidh mé an gasúr is óige a thabhairt abhaile ón naíonra. Níl aon seomra scríbhneoireachta/deasc/oifig ghairmiúil agam, mar sin tiomáinim chuig díon carrchlós áitiúil. Tá sé deas ciúin ansin, tá sé folamh, agus tugann sé radharc breá dom ar an taobh tíre a bhfuilim ag scríobh faoi. Caitheann údar rud éigin difriúil a chur i ngach leabhar a scríobhann sé, agus theastaigh airde agus clabhta agus fad ón gceann seo. Bím ag scríobh ar an díon sin ar feadh trí huaire a chloig agus ansin bím ag faire mo sheans le cúpla uair an chloig eile a fháil anseo is ansiúd. Is minic liom uaireanta fada a chaitheamh ag scríobh ag an deireadh seachtaine freisin. I mothar leabhair nó dáin nua bím cráite, agus bím i mo dhúiseacht ag a trí nó a ceathair a chlog ar maidin, ag cur píosaí nua aisteacha as áit éigin eile chugam féin ar ríomhphost; seo í an scríbhneoireacht as a mbím buíoch. Níl a fhios agam cén sórt ‘nós’ a d’fhéadfainn a thabhairt ar a leithéid d’amaidí, agus cén chuid de ar craiceáil amach is amach é.
Cén chaoi a ndeachaigh dámhachtainí sparánachta i bhfeidhm ort mar scríbhneoir/ar do ghairm scríbhneoireachta?
Thug gach sparánacht deis dom am agus ciúnas a fháil, agus bhí sé níos éasca ansin an t-am a fháil a bhíonn ag teastáil chun bailchríoch a chur ar leabhar. Chomh maith leis sin (agus rud tábhachtach) ná gur spreagadh mé toisc go bhfuil a fhios agam gur scrúdaigh scríbhneoirí a bhfuil ardmheas agam orthu sampla de mo shaothar agus gur mheas siad gurbh fhiú é a thabhairt céim eile. Tugann sé sin ardú meanma dom i gcónaí.
Cad í an chomhairle ab fhearr a cuireadh ort nuair a bhí tú ag teacht chun cinn mar scríbhneoir?
Tóg d’am, a Dhoireann. (Ach ar ndóigh, ní raibh mé in ann.)
Cad é an leabhar/an t-údar ba mhó a chuaigh i bhfeidhm ar do chuid scríbhneoireachta?
Léim go leor agus mar sin seans go dtéann go leor daoine i bhfeidhm orm, ach seo roinnt de na scríbhneoirí a bhfillim orthu agus a spreagann a gcuid saothair mo shaothar. Filíocht: Paula Meehan, Laura Kasischke, Layli Long Soldier, Deborah Digges, Michael Hartnett, Aifric Mac Aodha. Prós: Kate Zambreno, Natalie Léger. Ard-rí: Ciaran Carson.